Na nedavno održanom okruglom stolu „Rekonstrukcija srednjovekovnog grada u Kruševcu – mogućnosti i izazovi“, okupljeni stručnjaci i predstavnici lokalne zajednice razgovarali su o budućnosti sadašnjeg Arheološkog parka i njegovoj ulozi u kulturnom i turističkom razvoju grada.
Prema rečima Nenada Krstića, menadžera projekta, cilj skupa bio je da se na jednom mestu čuju različita mišljenja – od stručnjaka iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji izrađuje Studiju zaštite, prezentacije i revitalizacije, koa uključuje studiju zaštite, idejno rešenje i idejni projekat, do predstavnika lokalne zajednice.
– Ovaj projekat nije ničiji pojedinačni, već kruševački. Većina građana želi da ostaci našeg starog grada dostojno reprezentuju vreme kada je Kruševac bio prestonica Srbije – istakao je Krstić.
Šta je moguće obnoviti?
Ključna tema bila je pitanje autentičnosti. Prema stavu profesora Mirka Kovačevića, koji više od šest decenija istražuje ovaj prostor, jedino je glavna kula sa užim okruženjem moguće obnoviti u potpunosti, na osnovu sačuvanih dokaza. Ostali delovi kompleksa mogu biti rekonstruisani samo delimično, po analogiji sa drugim objektima iz istog perioda, poput manastira Ravanice i Manasije i utvrđenja u Smederevu, i on smatra da ukoliko se ide tim putem, da treba jasno naglasiti šta je verno originalu, a šta je uradjeno sa ciljem da kompleks postane mnogo vidljiviji i da nam predstavi kako je Kruševac izgledao dok je bio prestonica Srbije.
Vidljivost i dostupnost kompleksa
Drugi izazov odnosi se na vidljivost srednjovekovnog grada. Učesnici su ukazali na potrebu da se prostor od Stare čaršije do ulice Jugovićeve tretira kao jedinstvena celina, kako bi se kulturno nasleđe bolje predstavilo građanima i posetiocima. Deo stručnjaka zalaže se za očuvanje nekih od postojećih starijih objekata u okruženju Starog grada, dok drugi ističu značaj prilagođavanja prostora turističkim i kulturnim potrebama našeg grada.
Naredni koraci i izazovi
Projekat „Rekonstrukcija srednjovekovnog grada u Kruševcu“ traje do 15. decembra 2025. godine. Po završetku Studije i Idejnog projekta naophodno je da se nastavi sa aktivnostima koje je neophodno uraditi da bi se našli donatori i relizovala rekonstrukcija u obimu i sadržaju koji odredi republički zavod. Prema rečima Nenad Krstića, neophodni naredni koraci su sledeći:
- Izrada Detaljnog plana regulacije za područje Starog grada i neposredne okoline,
- Rešavanje imovinsko-pravnih odnosa, jer ima privatnih parcela i parcela sa nedefinisanim statusom u okviru samog kompleksa,
- Izmeštanje komunalnih instalacija koje trenutno onemogućavaju primenu savremenih arheoloških metoda poput georadara i lidara,
- Izrada projektne dokumentacije sa rekonstrukciju, verovatno u fazama, neophodne za traženje donatorske podrške,
- Neophodna eksproprijacija odredjenih parcela i objekata, i na kraju
- Rekonastrukcija srednjevekovnog grada
Krstić je naglasio da će buduće faze projekta zavisiti i od moguće pomoći države, obzirom na to da će značajna sredstva biti neophodna za eksproprijaciju i uređenje zemljišta koje lokalna samouprava teško da može da samostalno izfinansira. Kako za državnu, tako i za donatorsku podršku treba još dosta toga uraditi i biće potrebno da Grad izdvoji odredjena sredstva u te namene.
Okrugli sto je organizovan u okviru projekta „Rekonstrukcija srednjovekovnog grada u Kruševcu“ koji realizuju u partnerstvu Agencija za regionalni razvoj Rasinskog okruga, Grad Kruševac i udruženje „Evrokontakt“. Projekat je finansijski podržala Evropska unija kroz program „EUPRO PLUS“ koji vodi Ministarstvo za evropske integracije Vlade Republike Srbije, a sprovodi UNOPS.
Podsetimo, nakon što je 2018. godine delimično urađena rekonstrukcija zapadnog bedema Lazarevog grada, polovinom prošle godine pokrenut je projekat “Rekonstrukcija srednjevekovnog grada u Kruševcu”. Arheološkim istraživanjima koja Republički zavod za zaštitu spomenika kulture ovog leta sproveo u okviru Projekta konzervatorsko-restauratorskih radova srednjovekovnog Kruševačkog grada, obuhvaćeni su , pre svega, bedemi i kule Velikog i Malog grada i Donžon kula. Iskopavanja i istraživanja trajala su dva meseca, u svrhu izrade Studije zaštite, prezentacije i revitalizacije Lazarevog grada.
Cilj sprovedneih arheoloških istraživanja ovog spomenika kulture od izuzetnog značaja za Srbiju, je formiranje celovite slike o arhitektonskim ostacima srednjovekovnog utvrđenja i njihova interpretacija, u cilju boljeg razumevanja arhitekture tvrđave i njenog značaja u kontekstu istorijske epohe u kojoj je nastala. Akcenat je stavljen na bedeme i kule Velikog i Malog grada i Donžon kulu.
Detalje istraživanja možete pogledati OVDE.
G. Jevtić