Izvor: FakeNews Tragač
Na Tviter nalogu @protivdictature objavljena je tabela u kojoj su pobrojani – kako se navodi – „svi botovi“, uz „ime, prezime, okrug, mesto i linkove naloga na Tviteru“.
Da li je ova tabela SNS-ovih onlajn aktivista verodostojna? S obzirom na količinu podataka, ali i pojedine (vidljive) nepreciznosti pri unosu, nemoguće je tvrditi da je sve što je navedeno tačno. Ipak, sudeći prema inicijalnim reakcijama i informacijama, uključujući i informacije do kojih je došla naša redakcija, nema mesta krupnijim prigovorima na račun autentičnosti. U ovom tekstu koristićemo termine „bot“ i „botovanje“, prepoznatljive u domaćoj javnosti, iako bi adekvatniji termin za opisanu vrstu aktivnosti bio „astroturfing“.
Od tvitovanja do „lupanja pluseva i minusa“
Kontaktirali smo sa jednom od osoba čije je ime na spisku. Potvrdio nam je da su njegovi lični podaci (ime, prezime, okrug i opština) ispravni, kao i informacije o nalozima za koje je zadužen. U kratkoj razmeni poruka navodi da nije dodatno plaćen za „botovanje“, već time „pravda“ svoje radno mesto u jednoj lokalnoj instituciji. Kvalifikovan je za posao koji je dobio i ima završene diplomske studije. Njegove aktivnosti na Tviteru, Instagramu, Fejsbuku i Tiktoku su afirmativne: lajkuje i deli sadržaje u vezi sa SNS-om, ali se ne upušta u raspravu sa drugim korisnicima. Iako mu je traženo da postupa agresivnije, nije pristao na to. Njegov učinak, uključujući i „lupanje pluseva i minusa“ na portalima, prati se i boduje preko centralne platforme. O sistemu upravljanja „bot-nalozima“ BIRN je pisao 2020. godine u ovoj analizi.
Tviter je pre tri godine objavio da je uklonjeno 8,5 hiljada naloga koji su bili u službi Srpske napredne stranke. Sa tih naloga objavljeno je više od 40 miliona tvitova, a Danijel Buš sa Stanfordove Internet opservatorije sproveo je temeljnu analizu karakteristika SNS „botova“ i njihovih objava.
Botuju 3.162 osobe
Prema novoj tabeli, koja je datirana na 27. jun ove godine, Srpska napredna stranka ima na raspolaganju oko 4.800 bot-naloga na Tviteru, dok je broj takvih naloga na Fejsbuku, Instagramu i Tiktoku prilično ujednačen i iznosi oko 3.200.
Kao što se može videti, jedna osoba obično je zadužena za vođenje više naloga i predstavlja se pod različitim lažnim identitetima. Nastojali smo da utvrdimo ukupan broj individua koje su angažovane u ovom sistemu i došli smo do 3.162 osobe, tako što smo tražili broj unikatnih kombinacija polja „ime i prezime“ i „opština“. Ovu procenu treba uzeti s manjom rezervom, budući da postoji šansa da dve različite osobe iz iste opštine nose isto ime i prezime.
Kruševac na liderskoj poziciji
Sudeći prema podacima iz tabele, najaktivnije bot-žarište je u Kruševcu (87 osoba), a slede Šabac (70) i Leskovac (63). Prosečan broj botova po aktivnoj opštini / gradu je dvadeset, s tim da su – ako je verovati podacima – sve opštine Kosova i Metohije, kao i Bosilegrad, Crna Trava, Doljevac, Gadžin Han, Preševo, Trgovište i Tutin trenutno bot-free.
Ukoliko pogledamo ukupan broj bot-naloga na svim mrežama, najaktivniji je Šabac (390), a prate ga Kruševac (355) i Leskovac (277). Među aktivnim opštinama jednocifren broj bot-naloga imaju samo Čajetina, Medveđa i Majdanpek.
Priredili smo skraćenu tabelu sa po 20 najaktivnijih opština u obe kategorije, dok celu tabelu možete preuzeti ovde.
| Broj naloga | Broj individua | ||
|---|---|---|---|
| Šabac | 390 | Kruševac | 87 |
| Kruševac | 355 | Šabac | 70 |
| Leskovac | 277 | Leskovac | 63 |
| Novi Bečej | 259 | Novi Bečej | 54 |
| Kragujevac | 258 | Kragujevac | 52 |
| Vranje | 248 | Vranje | 52 |
| Kraljevo | 241 | Bela Crkva | 49 |
| Bela Crkva | 215 | Kraljevo | 48 |
| Srbobran | 201 | Čačak | 44 |
| Smederevo | 190 | Smederevo | 43 |
| Pančevo | 185 | Novi Sad – grad | 41 |
| Čačak | 184 | Srbobran | 40 |
| Užice | 180 | Užice | 39 |
| Žabalj | 174 | Loznica | 38 |
| Novi Sad – grad | 172 | Mali Zvornik | 38 |
| Prokuplje | 166 | Prokuplje | 37 |
| Loznica | 165 | Ruma | 37 |
| Mali Zvornik | 162 | Žabalj | 36 |
| Valjevo | 160 | Sombor | 35 |
Broj botova „po glavi stanovnika“
Naposletku, zanimao nas je i broj botova „po glavi stanovnika“. Uporedili smo informacije iz tabele sa podacima poslednjeg popisa stanovništva. Na čelu tabele su, izjednačeni, Mali Zvornik i Novi Kneževac (0,32%), a slede Bela Crkva (0,31%), Čoka (0,30%) i Srbobran (0,28%).
Stefan Kosanović, Ivan Subotić i Stefan Janjić, FakeNews Tragač